Bugün anneler günüydü. Diğer bütün X'ler günü gibi, bugünü de saçma buluyorum. Saçma bulma sebeplerimden bir tanesi; bu tür kutlamaların özden yoksun, tüketime dayalı, biçimsel kutlamalar olduklarını düşünüyor olmam. Mutfak ve giyim eşyaları satan firmalar, geçtiğimiz hafta içinde oldukça kâr etmiş olmalılar.
Diğer sebep ise anneler günü özelinde. Sorgulamadan kabul edilen çoğu şeye gıcığım. Dolayısıyla bu günde vurgulanan, 'kutsal anne' kavramına da gıcığım. Bir şeyi kutsallaştırdığınızda, ister istemez onu sorgulama eyleminden de uzaklaşıyorsunuz. Bu uzaklaşma pek çok şeyi besliyor. Öncelikle, çoğu kadın ve erkeğin inandığı; doğurmanın, bebeği besleyip büyütmenin 'anne'yi özel kılmaya yetebildiği. İçinde barınacak bir yuva sağlamak, besleyip büyütmek, hastalanıldığında bakmak, 'bakım vermek'tir. 9 aylık karında taşıma süreci dışında herkes, herkese bakım verebilir. Önemli olan ise, diğer her ilişki çeşidinde olduğu gibi 'bağ kurabilmek'. Yalnız burada durum daha ciddi çünkü kişilik dediğimiz şey büyük ölçüde annelerin elinde şekilleniyor. Dolayısıyla annenin çocukla kuracağı ilişki, oluşturduğu bağ, ilerleyen yıllarda çocuğun 'kim' olacağının en temel belirleyicilerinden. Psikoloji alanında herhangi bir konu taradığınızda, eninde sonunda, ucundan azıcık bile olsa varacağınız yer bu 'bağlanma' oluyor. Terapide de aynı şekilde, temelde hep öğrenmeye, kafanızda oluşturmaya çalıştığınız şema, 'bu kişinin çocukluğu nasıl geçmiş, anne-baba ilişkisi nasılmış' üzerine kurulu.
Üstelik bu anne-çocuk ilişkisi öyle güçlü ki, 60 yaşınıza da gelseniz, annenizi kaybetmiş de olsanız; kafanızın içinde bir yerde, o ilişkiye dair öğretiler, kurallar, anılar sizi her daim bekliyor oluyor. Bu öğretileri değiştirmek, yerine yenilerini koymaksa hayli güç. İnsanlar çoğunlukla terapide bunun savaşını veriyorlar.
Peki 'annelik' bu kadar önemliyken, bizde durum ne ?
Genel gözlemim, durumun çok da parlak olmadığı yönünde. Gözlemlerimin birkaç boyutu var. Geleneksel olarak ele aldığımızda, çocuk doğurmanın, çocuk sahibi olmanın kadına sağladığı bir 'statü' var. Erkek egemen toplumda, evlenen kadının, kaynana baskısından biraz kurtulabilmesi, bilgisayar oyunlarındaki gibi bir nevi 'level up' olabilmesi için çocuk yapmak bir gereklilik. E bu gereklilik içerisinde de, çocukla kurulan ilişki ne kadar sağlıklı şekillenebilir...Bu durum tabii, kendi benliğini tam olarak tanımlayamayan kadının, kendini tanımlama, var etme çabalarından biri...Söz ettiğim saptama resmin sadece gelenekselliğe bağlı toplumsal bakış açısının bir parçası...Eğitimle ilgisi var ama sadece eğitim değil olay. Nitekim, okumuş, hali vakti yerinde ne kadınlar var, kendinden bir haber, çocuğunu kendi uzantısı olarak görmekten muzdarip. Bunların önde gelenleri, benim 'paşam sendromu' diye tanımladığım, Freud'unsa Oedipus kompleksi dediği durum sahipleri. Erkek çocuğu, kendisinin uzantısı olarak gören, belki eşinden göremediği yakınlığı sıcaklığı onda arayan, erkek çocuğunun kendisine olan aşkını patolojik hale getiren kadınlar. 40 yaşına gelse de hala ne yiyeceğine, ne giyeceğine, kiminle, hangi meslek grubundan, hangi mezhepten, hangi medeni durumdan, hangi yaş aralığında biriyle beraber olacağına karar vermeye çalışan, oğlundan bir türlü ayrışamayan anneler...Ya da kendi mükemmeliyetçiliğini ve (narsist mükemmelliğini) çocuğuna yansıtıp, onun da (!) mükemmel olmasını bekleyerek, kendini sevmeyen çocuklar yaratan anneler...
|
Tosun Paşa :) |
Anneler ve kızları ise ayrı bir diyar. Sonuçta bu erkek çocukları tekrar ve tekrar bu şekilde yetiştiren yine bu annelerin kızları. Seyredenler farketmişlerdir, Siyah Kuğu'da (Black Swan, 2010) Nina adlı karakterin geldiği noktanın tek sorumlusu değil belki ama sorumlularından biri olarak annesi güzel yansıtılmıştı. Annenin gerçekleştiremediği hayalini, kızında yaşatmaya çalışması sonucu kendini ancak dans yoluyla ve de mükemmel olmaya çalışarak ifade etmeye çalışan bir balerinin öyküsüydü...Yine kadın olmakla ilgili, kız çocuğuna model olan; yasakları, kuralları, erkekleri ve diğer kadınları 'idare' etmeyi öğreten de anneler.
Kafamda Türkiye'de annelerle ilgili oluşan genel resim bu. Tabii sadece Türkiye'ye ait bir genelleme yaptığımdan değil, içinde doğup büyüdüğüm yer burası olduğu ve dolayısıyla gözlemlerim de bu örnekleme dayandığı için. Yoksa literatürde okuduğum kadarıyla, toplumsal yapı farklılığı çerçevesinde yaşanan sorunlar ve sonuçları benzer...
Niye annelerle ilgili bu kadar yazdın babalar nerede diyebilirsiniz...Öncelikle konu anneler gününden açıldı :). Sonrasında ise maalesef hala temel bakımı verenin anneler olduğu bir toplumsal yapımız olduğu için, çocuk temel bağı annesiyle kuruyor. Tabii, babaların önemini yadsıyor değilim, babalar ve oğulları; güçlü olmak, duyguların ifadesizliği, babalar ve kızlar; babaları yüzünden erkeklere güvenmeyen ya da beraber olduğu erkekte babasını arayan kızlar gibi mevzular başka bir yazının konusu olsun. Bu yeterince uzun oldu :).
Son olarak, 'anne olmadan' bilemezsin lafını da aklından geçirebilecekler için şunu ekleyeyim...Bahsettiğim duygusal bağlanmanın ve hormonların ötesinde, hayata dair bir bakış açısı, çoğu zaman bilinçaltında işleyen, annenin kendi annesi ve babasından edindiği öğretileri...Yoksa iş duygusal bağlanmaya gelse, zaman geliyor çok sevdiğiniz bir kalemi bile kaybettiğinizde çok üzülebiliyorsunuz, dokuz ay boyunca içinizde taşıdığınız bir varlığa bağlanmanız çok ayrı olsa gerek...